Noot van Joost over AI Co-Creatie:
Dit artikel is tot stand gekomen in dialoog met mijn co-creatieve AI-sparringpartner. Het begon met mijn persoonlijke reflecties van de week. De AI hielp bij het identificeren van een relevant thema, stelde gerichte vragen om de inzichten te verdiepen, en stelde vervolgens dit stuk op met behulp van mijn input en antwoorden.
Hoewel de AI de tekst structureerde en opstelde op basis van onze interactie, zijn de kernideeën, ervaringen en inzichten van mij. Ik heb het resultaat zorgvuldig bewerkt om ervoor te zorgen dat het nauwkeurig mijn stem, perspectief en intentie weerspiegelt, waardoor ruwe reflectie is omgezet in een deelbare 'praktijknotitie'.
Mijn doel blijft om een omgeving te bevorderen waarin we samen kunnen leren, waarin we nieuwsgierigheid omarmen naar deze nieuwe manieren van werken en de inzichten die ze kunnen helpen boven water te krijgen.
Het moment dat AI normaal werd (en waarom dat eigenlijk het punt is)
Er verschoof iets voor mij deze week, en ik ben nog steeds aan het verwerken wat het betekent.
Ik was in Amsterdam bij een workshop voor een transformatieplan in de geestelijke gezondheidszorg. Prachtige facilitatie vond plaats – mensen uit het netwerk deelden authentieke inzichten, bouwden voort op elkaars ideeën, er was echte diepgang in de ruimte.
We gebruikten Dembrane om alles vast te leggen, en ik betrapte mezelf op de gedachte: "Dit is nu gewoon... normaal."
Een paar maanden geleden zou het opnemen van een gesprek en AI inzichten laten genereren als magie hebben gevoeld. Nu? Het voelde als e-mail gebruiken. Gewoon een ander hulpmiddel.
Maar dit is wat me raakte: terwijl ik aan deze technologie gewend raak, keek ik naar de gezichten rond de tafel. Voor veel mensen creëert het zien hoe AI hun gesprek synthetiseert tot duidelijke thema's en actiepunten nog steeds oprechte "wauw"-momenten.
Dat contrast zette me aan het denken – wat doet er eigenlijk toe als AI niet langer speciaal is en infrastructuur begint te worden?
We stellen de verkeerde vraag over AI en facilitatie
Veel mensen vragen: "Zal AI facilitators vervangen?" Maar terwijl ik naar deze workshop in Amsterdam keek, denk ik dat dat een volledig verkeerd kader is. Het is alsof je vraagt: "Zullen wasmachines gezinnen vervangen?" terwijl de echte vraag is hoe hulpmiddelen de aard van wat we waarderen veranderen.
De facilitators waren niet alleen een gesprek aan het managen – ze waren de voorwaarden aan het architectonisch vormgeven waaronder collectieve wijsheid kon ontstaan. En dat is niet iets wat je kunt automatiseren, omdat het fundamenteel gaat over het lezen van mensen, het creëren van veiligheid, en weten wanneer je moet pushen of wanneer je ruimte moet geven.
Wat me trof, was hoe de kwaliteit van wat AI met de output kon doen volledig afhing van hoe goed ze de input hadden ontworpen. Je kunt de meest geavanceerde opname- en synthesetechnologie hebben, maar als mensen niet in de juiste mentale ruimte zijn om authentiek bij te dragen, automatiseer je alleen maar middelmatige inzichten.
De kunst om mensen in de juiste "gedachtestroom" te krijgen
Later deze week was ik bij een andere voorbereidingsbijeenkomst – deze voor een ander transformatieplan waar we nadachten over prioritering en netwerkdynamiek. En het raakte me opnieuw: de echte vaardigheid ligt niet in het achteraf prompten van de AI, maar in het vooraf "prompten" van de mensen.
Hoe krijg je mensen zover dat ze reageren vanuit hun oprechte rol, hun geleefde ervaring, hun beste bedoelingen voor anderen? Het is alsof je iemand een rolbeschrijving geeft, maar dan niet letterlijk – meer alsof je ze naar die ideale mentale plek brengt waar ze denken vanuit hun authentieke perspectief.
Ik realiseerde me dat we vaak de verkeerde vragen stellen. In plaats van: "Hoe zou jij dit prioriteren?" zouden we kunnen vragen:
- "Welke impact denk je dat dit daadwerkelijk zou hebben?"
- "Hoeveel moeite denk je dat het zou kosten om dit uit te voeren?"
Dezelfde informatie, een compleet andere kwaliteit van respons. Het is het verschil tussen iemand vragen of ze theoretisch iets voor €50 zouden kopen, versus toekijken hoe ze daadwerkelijk overwegen hun eigen geld uit te geven in een echte winkel.
Wanneer je terugwerkt vanuit je gewenste resultaat – zoals een duidelijk actieplan willen – begin je na te denken over welke puzzelstukjes van inzicht je daadwerkelijk nodig hebt. Welke opties zijn er? Welke criteria zijn belangrijk bij het kiezen? Hoe maken we alle ingrediënten zichtbaar die bijdragen aan een goede beslissing?
Toen AI me hielp nadenken over samen nadenken
Op de terugweg in de trein merkte ik dat ik vier verschillende AI-gesprekken van de week had – workshopontwerp, inzichten verwerken, benaderingen verfijnen. Deze threads waren echt diep geworden, en ik realiseerde me dat ik elk ervan bijna als een andere denkpartner behandelde.
Dus probeerde ik iets: wat als ik dat expliciet maakte? Wat als ik deze AI-gesprekken daadwerkelijk orkestreerde zoals ik een menselijke samenwerking zou doen?
Ik vroeg elke AI om ons werk samen te vatten. Vervolgens voerde ik die samenvattingen aan zowel ChatGPT als Gemini, en vroeg hen alles te synthetiseren en elkaars output te bekritiseren. Ik bleef feedback tussen de modellen heen en weer kaatsen – elk model beoordeelde en verbeterde het werk van de ander – totdat we bereikten wat zij beoordeelden als 98 van de 100 voor een workshopontwerp.
Het voelde een beetje als het dirigeren van een orkest, behalve dat de muzikanten allemaal algoritmen waren en de muziek procesontwerp was.
Wat me trof, was niet dat de technologie magie was, maar hoe het me dwong systematischer te zijn over samenwerking zelf. De AI kon de inzichten niet creëren, maar het kon me helpen duidelijker na te denken over wat ervoor zorgt dat verschillende perspectieven samenkomen tot iets beters dan welk enkelvoudig standpunt dan ook.
En toen raakte de burgermetafoor me.
De gedeconstrueerde burger van goed procesontwerp
Ik hou ervan om over workshops na te denken als een gedeconstrueerde burger. Je neemt al deze afzonderlijke ingrediënten – de juiste vragen, de juiste context, de juiste mentale prompts – en als je ze goed stapelt, krijg je mensen die bijdragen vanuit hun geleefde ervaring in plaats van alleen hun analytische geest.
Een goede workshop doet hetzelfde, maar dan met de unieke mensen in de ruimte en hun perspectieven. In plaats van te vragen: "Hoe zou jij dit prioriteren?" ontwerp je afzonderlijke "ingrediënten": één vraag zet hen aan het denken over de werkelijke impact die ze hebben gezien, een andere over de moeite die ze daadwerkelijk hebben geleverd, weer een andere over wat belangrijk is voor de mensen die ze dienen.
Elk ingrediënt is ontworpen om toegang te krijgen tot een ander deel van hun authentieke ervaring. Wanneer je die inzichten vervolgens "stapelt", krijg je iets heerlijks dat meer is dan de som der delen – beslissingen die gegrond voelen in de realiteit in plaats van theorie.
En dit is wat me enthousiast maakt: AI lijkt dit denken op ingrediëntniveau daadwerkelijk te begrijpen. Het begrijpt verschillende menselijke perspectieven, verschillende waardesystemen, en kan helpen vragen te ontwerpen die oprechte ervaring ontsluiten in plaats van oppervlakkige meningen.
Hier zie ik echt potentieel – niet alleen om bestaande facilitators beter te maken, maar om goed procesontwerp te democratiseren. De meeste slimme mensen die ik ken, worstelen hiermee. Ze zijn briljant in hun expertise, maar het ontwerpen van het gesprek om ieders wijsheid te ontsluiten? Dat is een heel andere vaardigheid.
Misschien kan AI meer van ons helpen systematisch na te denken over het creëren van die voorwaarden. En misschien – dit voelt zowel opwindend als lichtelijk verontrustend – wordt AI hier zo goed in dat het zelf sessies gaat faciliteren. Stemassistenten worden al opmerkelijk geavanceerd.
Wat prachtig, onvervangbaar menselijk blijft
Zelfs nu AI voor mij "normale" infrastructuur wordt, herontdek ik wat essentieel menselijk blijft. Dinsdag bracht ik de dag door met een geweldig team waar we op elkaar konden inspelen, ideeën in realtime konden aanpassen, voortbouwend op elkaars denken op manieren die zelfs ons verrasten.
Die energie – de realtime dans van menselijke geesten die samenwerken – ik denk niet dat dat vervangbaar is. AI kan ons helpen die inzichten vast te leggen, ze te synthetiseren, zelfs betere vragen voor te stellen. Maar het kan niet de veiligheid creëren voor mensen om kwetsbaar te zijn, het vertrouwen dat hen laat delen wat er echt toe doet, of de intuïtie om een ruimte te lezen en van koers te veranderen.
Eigenlijk vraag ik me af of AI ons misschien bewuster zal maken van deze typisch menselijke vaardigheden, niet minder. Zoals hoe GPS ons deed realiseren dat we ons richtingsgevoel waren kwijtgeraakt, maar ons ook bevrijdde om tijdens het navigeren op andere dingen te letten.
Iets praktisch dat je kunt proberen
Hier is iets concreets van mijn week: begin met je gewenste resultaat en werk terug.
In plaats van te denken: "Hoe gebruik ik AI in mijn workshop?" vraag: "Welke inzichten heb ik daadwerkelijk nodig om mijn doel te bereiken?" Ontwerp vervolgens de menselijke ervaring om die inzichten authentiek te genereren.
En hier is iets nerdy dat baanbrekend is geweest: als je AI-output tegenvalt, repareer het dan niet alleen handmatig. Voer je verbeterde versie terug en zeg: "Dit was het origineel. Dit is wat ik ervan heb gemaakt. Hoe moet ik de prompt aanpassen om de volgende keer dichter bij mijn gewenste output te komen?"
Je leert de AI om beter samen te werken met jouw specifieke behoeften en stijl.
Waar ik nog steeds mee bezig ben
Naarmate AI normaal wordt – en dat zal sneller gebeuren dan we denken – blijf ik hierop terugkomen: het fundamenteel menselijke werk van het creëren van verbinding en het ontsluiten van collectieve wijsheid wordt belangrijker, niet minder.
We bewegen ons misschien naar een wereld waar goed procesontwerp gedemocratiseerd is. Waar stemassistenten sommige gesprekken faciliteren. Waar AI ons helpt duidelijker na te denken over hoe we mensen kunnen helpen samen na te denken.
Dat maakt me enthousiast omdat het zou kunnen betekenen dat meer stemmen worden gehoord, meer collectieve intelligentie wordt ontsloten, meer bottom-up verandering mogelijk wordt.
Maar ik ben nog steeds bezig met de spanningen. Hoe benutten we deze tools zonder de rommeligheid en onvoorspelbaarheid te verliezen die vaak tot de beste inzichten leiden? Hoe ontwerpen we voor effectiviteit zonder de menselijke momenten die er echt toe doen weg te optimaliseren?
Ik heb nog geen sluitende antwoorden. Maar ik ben dankbaar dat ik experimenteer naast mensen die om dezelfde vragen geven.
Welke gesprekken ontwerp jij? En hoe kunnen we meer ruimte creëren voor het soort authentieke input dat ons daadwerkelijk helpt samen na te denken?
Deze post is voortgekomen uit mijn wekelijkse reflectie en is mede tot stand gekomen met Gemini 2.5 pro & Claude 4, beginnend met echte ervaringen en aangescherpt door meerdere rondes van cross-model samenwerking.